yardımcı fiiller
İtalyanca yardımcı fiiller “essere” ve “avere“dir.
| essere to be | cinsiyet ve sayıdan(tekil-çoğul) etkilenir Bir yere hareket vardır. cinsiyet ve sayıdan(tekil-çoğul) etkilenmez. |
| avere to have | fiiller-o ile biterler. Hareket yok: bir yere |
Essere
| şahıs z. | essere (to be) |
|---|---|
| io | sono |
| tú | Sei |
| lui /lei | é |
| noi | Siamo |
| voi | siete |
| Loro | Sono |
İtalyanca yardımcı fiiller arasındaki bu fiil genellikle “to be” fiiliyle karşılık gelir ve çoğunlukla durumları, hisleri ve görünümleri ifade etmek için kullanılıyor. Aynı zamanda, hareket veya eylemin kendisini belirtmek için de kullanılabiliyor.
Sono stanco.
Yorgunum.
Siamo andati al cinema.
Sinemaya gittik.
È stato un piacere conoscerti.
Seni tanımak güzeldi.
**Dönüşlü fiillerle kullanabilirsiniz.
dönüşlü fiiller nedir?
Aynı kişi hem fiil eyleminden etkilenen hem de eylemi yapan olduğunda, özne ve nesne aynı olur. Bu nedenle, dönüşlü fiilleri kullanırız. Bu tür fiiller nesne almazlar veya hareketi bildiren fiillerle kullanılırlar.
Bazı hareketli fiiller ve dönüşlü fiiller, her zaman ‘essere’ yardımcı fiilini alırlar ve neye veya kime sorusu cevap vermezler.
Örneğin, “to born” fiili için “what born?” sorusuna cevap verilemez.
“Piacere” fiili ise “essere” yardımcı fiili ile,
“Olmak” anlamını ifade eden fiil, “essere” yardımcı fiili ile kullanın. Örneğin, “stare” fiili “to stay” anlamına gelir.
Fiil, cinsiyet, sayı ve fiilin üçüncü çekimleri kabul edilebilir olmalıdır.
Henry went to the cinema
Henry sinemaya gitti
Henry é andato al cinema(gender:male so end with o)
Mary went to the cinema
Mary sinemaya gitti
Mary é andata al cinema.(gender:female so end with a)
Çoğul Essere
Men went to the cinema
Erkekler sinemaya gitti
Gli uomini sono andati al cinema(mas.plural:end with -i)
Women went to the cinema
Kadınlar sinemaya gitti
Le donne sono andate al cinema(fem.plural:end with -e)
Avere
Bu fiil, “to have” fiiliyle karşılık gelir ve genellikle sahip olunan şeyleri, geçmişte yapılan eylemleri ve genel olarak “sahip olmak” anlamını ifade etmek için kullanılıyor.
Ho una macchina.
Bir arabam var.
Abbiamo mangiato la pizza.
Pizzayı yedik.
Hai visto il mio libro?
Kitabımı gördün mü?
Bunlar, İtalyanca’da en yaygın olarak kullanılan yardımcı fiillerdir ve birçok farklı anlamı ifade edebilirler. Ancak, bazen başka yardımcı fiiller de kullanılabiliyor.
Bir yardımcı fiil, bir cümlenin hangi durumda olduğunu bilmenize yardımcı olur. Yardımcı fiiller, bir şeyin ne zaman olduğunu veya olduğunu belirtmek için diğer fiillerle eşleştirilirler.
Ne zaman kullanılıyor?
Yardımcı fiiller, geçmişte olan bir şey hakkında veya belirli bir süre boyunca devam eden (veya devam etmekte olan) bir eylemi tartışmak istediğinizde kullanılıyor. Yani bileşik zamanlara yardımcı oldukları için bu şekilde adlandırılırlar.
- Cinsiyet veya sayı durumundan etkilenmez.
- Geçişli fiiller (doğrudan nesneye sahip fiiller), “avere” ile yakın geçmişi oluşturur.
- Genellikle dolaylı nesneye sahip fiiller “avere” ile kullanılır.
- Dolaylı nesneler, ismin -e hali biçimindedir.
- “Avere”nin geçmiş zamanı + ortaç kullanılarak geçmiş zaman oluşturulabilir.
İtalyanca’da, “Passato prossimo” olarak adlandırılan zaman zarfı, “avere” yardımcı fiili ve ortaç (past participle) ile oluşturulur. Bu zaman zarfı, “ho, hai” gibi “avere” fiilinin şimdiki zamanı veya “mangiato, bevuto” gibi başka bir fiilin geçmiş ortaçı ile birlikte kullanılarak oluşturulur.
Ieri ho mangiato una pizza.
Dün bir pizza yedim.
Domani avrò finito il lavoro.
Yarın işimi bitireceğim.
Maria ha comprato una macchina nuova.
Maria yeni bir araba satın aldı.
Gli studenti hanno studiato per l’esame.
Öğrenciler sınav için çalıştılar.
Ho sentito una brutta notizia stamattina.
Bu sabah kötü bir haber aldım.
L’anno scorso abbiamo viaggiato in Giappone.
Geçen yıl Japonya’ya seyahat ettik.
La settimana scorsa ho visto un bellissimo film.
Geçen hafta güzel bir film izledim.
She washed the dishes.
Bulaşıkları yıkadı.
Ha lavato i piatti (verb and with -o)(gender,singular,plural not important)
Stare (to be)(to stay)
“stare” İtalyanca’da yardımcı fiil olarak kullanılabiliyor. “Stare” fiili, İtalyanca’da “to be” fiilinin birçok işlevini yerine getirebilir ve birçok farklı yapıda kullanılabiliyor.
“stare” fiili, İtalyanca’da geçmiş zaman anlatımında “essere” (to be) fiilinin yerine geçerek kullanılabiliyor.
“essere” yerine “stare”
Sono stato a casa tutto il giorno.
Tutto il giorno ho stato a casa.
Bu cümlede “sono stato” (to be) yerine “ho stato” (stare) kullanılmıştır. Türkçe anlamı “Tüm gün evdeydim.”
Bunun dışında “stare”, İtalyanca’da ilerideki bir zamanda gerçekleşecek bir eylemi anlatmak için de kullanılabilir:
Domani starò a casa.
Yarın evde olacağım.
Bu cümlede “stare” fiili gelecekteki bir eylemi anlatmak için kullanılmıştır.
Ayrıca “stare” fiili, İtalyanca’da -ando ve -endo ekleriyle birlikte kullanılarak “present participle” (şimdiki ortaç) yapılarını oluşturmak için de kullanılabilir:
Sto studiando italiano.
İtalyanca çalışıyorum.
Bu cümlede “stare” fiili “-ando” eki ile kullanılarak “present participle” yapısını oluşturmuştur.
I am drinking.
Sto bevendo.
İçiyorum.
Yardımcı fiiller ve ortaç
(şimdiki zaman) avere+ortaç(past participle) : Passato prossimo
Avere’nin şimdiki zamanı (ho, hai, vb.)
veya başka bir fiilin (mangiato, bevuto, vb.) + Geçmiş Ortacı (Participiio passato)
Geçmişte, bu sabah ve on yıl önce olan bir şey hakkında konuşmak istediğinizde, bu iki fiil formu ile derdini anlatabilirsin. Mesela aşağıdaki örneğe bakalım.
Cercare(search for) aramak
past participle :cercato
| avere-şim.zam | |||
|---|---|---|---|
| io | ho | cercato | Aradım, aradım |
| Tu | hai | cercato | aradınız |
| Lui/Lei | ha | cercato | aradı |
| Noi | abbiamo | cercato | aradık |
| Voi | avete | cercato | aradınız |
| Loro | hanno | cercato | aradılar |
İo ho visitato Turchia
I visited Turkey
Türkiye’yi ziyaret ettim.
You didn’t visit Italy
İtalya’yı ziyaret etmediniz
Tu non hai visitato l’Italia