İtalyanca fiil bizim dilimizden çok farklı değil İsimlerin yapmış oldukları hareketlerdir.
Fiil ,eylem kelimesidir ve 4 unsura bağlıdır.
| kip | haber,emir,dilek kip çekimleri mevcut |
| çekim | zamanı anlatmak için gereklidir |
| konu | kişiye bağlıdır |
| zaman | olayın ne zaman olduğunu aldığı çekim ile anlatır. |
İş fiilleri
- bu işten etkilen bir nesne vardır.
- Neyi,kimi sorularına cevap verir.
- fiile ‘onu’ eklersek anlamlı olur.
kazmak,takmak, içmek, kullanmak,öldürmek, yutmak, incitmek,ısıtmak,toplamak,çalmak,karıştırmak,büyütmek, dengelemek,kesmek,
dinlemek, sürmek, görmek, bulmak, , sevmek…gibi
Oluş fiilleri
bir varlıkta kendiliğinden olan oluşum.neyi kimi sorularına cevap vermez.’onu’ kelimesi olmaz.
kararmak,bayatlamak,soğumak,morarmak, küflenmek, kızarmak,zayıflamak,paslanmak, uzamak, büyümek, solmak, acıkmak, ağarmak,erimek, olgunlaşmak, çürümek,hastalanmak, körelmek, pişmek, soğumak,sararmak,
Durum fiilleri
bir varlıkta kendiliğinden olan oluşum.neyi kimi sorularına cevap vermez.’onu’ kelimesi olmaz.
yürümek,çıkmak,uyumak, dinlenmek, oturmak, susmak,yüzmek,gülmek, ağlamak, durmak, uzanmak, gelmek, koşmak, bakmak, korkmak, durmak, bulunmak
Geçişsiz fiiller – Verbi transitivi
- Bu fiillerde özne yada nesneye bağlı değildir.
- Bir hareketi değil ,durum,hal,şart bildirir.
- Bu fiiller için herhangi bir kural yoktur.
- Herşey gene ezberimize kalıyor.
- hangi sorular sorulur?
Bu fiiller neyi ve kimi sorularına cevap verebilirler.
Ne zaman(quando).
nasıl(come).
ne kadar zaman için(per dove).
nerede(dove) soruları soruluyor.
Geçmiş zamanda hem essere hemde avere kullanılıyor.
Okula araba ile gittim.(nasıl gittin)
Sono andato a scuola con l’auto
bazıları
succedere, uscire, venire,stare, morire,piacere, andare, arrivare, costare,partire, cadere, costare, crescere, diventare, durare, entrare, morire, restare, essere,rimanere, (ri)tornare, sembrare,
Geçişli fiiller – Verbi intransitivi
İtalyanca Fiil İçersinde Geçişli fiiller, bir özneyi doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen fiillerdir. İtalyanca’da geçişli fiiller, nesne ekini (-are fiilleri için -are, -ere fiilleri için -ere, -ire fiilleri için -ire) alabilirler.
Herhangi bir edat takıntısı almadan,yani -e,-a,-de,-da gibi ekler almadan kullanılan fiillerdir.
Örneğin:
- Mangio una mela. (Bir elma yiyorum.)
- Ho visto il film. (Filmi izledim.)
- Scrivo una lettera. (Bir mektup yazıyorum.)
Bu örneklerde “mela” (elma), “film” ve “lettera” (mektup) nesneleri olup, fiil özneyi doğrudan etkiliyor.
Geçişli fiillerin, zaman ve kişiye göre çekimleri değişir. Örneğin:
- Io mangio (Ben yerim)
- Tu mangi (Sen yersin)
- Lui/lei mangia (O yer)
- Noi mangiamo (Biz yeriz)
- Voi mangiate (Siz yersiniz)
- Loro mangiano (Onlar yerler)
Fiilin zamana göre değişimi örneğin “mangiare” fiili için:
- Presente: Mangio, mangi, mangia, mangiamo, mangiate, mangiano
- Passato prossimo: Ho mangiato, hai mangiato, ha mangiato, abbiamo mangiato, avete mangiato, hanno mangiato
- Imperfetto: Mangiavo, mangiavi, mangiava, mangiavamo, mangiavate, mangiavano
- Futuro: Mangerò, mangerai, mangerà, mangeremo, mangerete, mangeranno
Geçişli fiiller, İtalyanca Fiil içersinde en yaygın kullanılan fiil türüdür ve günlük hayatta sık sık kullanılırlar.
Bu fiiller neyi ve kimi sorularına cevap verebilirler.
Geçmiş zamanda geçişli fiiller AVERE(sahip olmak) yardımcı fiili ile kullanılıyor.
beklemek (kimi bekledi) aspettare
satın almak (neyi satın aldı) comprare
içmek( neyi içti)bere
yemek(neyi yedi)mangiare
dövmek(kimi dövdü)battere
Ben kahve içtim
Ho bevuto caffè derken ‘neyi’ içtim. Kahveyi içtim
özne+fiil+nesne ,bu cümlelerde nesne yada ismin -i hali kullanılıyor.
Bazen nesneyi hatırlatır ama cümlede yoktur.
öğle vakti geç yedim.
Ho avuto un pranzo in ritardo.
Burda bir şey yediği anlaşılıyor ama nesne yok.
Dönüşlü fiilller
İtalyanca fiil de dönüşlü fiiller ,dönüşlü zamirlerle kullanılır.Kelimenin son -e ‘si atılır ve -si geliyor.
See myself
vedermi
kendimi görmek.
guardarmi allo specchio
look at myself in the mirror
Aynada kendime bakmak
Çekimsiz fiiller
İtalyanca Fiil, çekimsiz fiiller yani “verbi intransitivi” olarak adlandırılan fiiller, kök halinde kullanılır ve fiil çekimleri kullanılmadan önce veya sonra “il” yardımcı fiili ile birlikte çeşitli zamanlarda kullanılıyorlar.
İtalyanca’da çekimsiz fiiller genellikle -are, -ere veya -ire ile biten fiillerdir.
İtalyanca’da çekimsiz fiiller, şu şekilde sınıflandırılabilir:
Pronominal verbi: Kendine özgü bir anlamı olan ve kişi zamirleri (pronomi) ile birlikte kullanılan fiillerdir. Bu fiiller genellikle -arsi, -si, -ci ile biten fiillerdir.
Örneğin: alzarsi (kalkmak), chiamarsi (adını vermek), vergognarsi (utanmak).
Riflessivi: Kendine özgü bir anlamı olan ve kendini gerçekleştiren fiillerdir. Bu fiiller genellikle “si” takısı ile biten fiillerdir.
Örneğin: divertirsi (eğlenmek), addormentarsi (uyuyakalmak).
Intransitivi: Nesne almayan, kendinden başka bir özneyle kullanılmayan fiillerdir. Bu fiiller genellikle -are, -ere, -ire ile biten fiillerdir.
Örneğin: camminare (yürümek), piangere (ağlamak), partire (ayrılmak).
Defectivi: Tam anlamıyla çekimsiz fiil değildir. Kendine özgü bir anlamı olan ve yalnızca belli zaman ve kişilere özel olan fiillerdir. Bu fiiller genellikle -ere veya -ire ile biten fiillerdir.
Örneğin: sapere (bilmek), dovere (zorunda kalmak).
İtalyanca’da bazı fiiller çekimsizdir. Bu çekimsiz fiiller üç kategoriye ayrılıyor:
İsim Fiilleri (Verbi Sostantivati):
Bu fiiller, isimlerle aynı şekilde kullanılıyor.
“il fatto che” (gerçekleşen şey).
yapılan şey il fatto di
“il modo di” (yapma şekli) gibi ifadelerle kullanılırlar.
Il fatto che sia arrivato tardi mi ha infastidito.
Geç geldiği gerçeği beni rahatsız etti
Yüklem Fiilleri (Verbi di Frase)
Bu fiiller, bir preposition ile birlikte kullanılırlar ve çoğu zaman bir eylem ya da durumu ifade ederler.
“andare avanti” (devam etmek).
“prendere in considerazione” (dikkate almak).
“essere d’accordo” (anlaşmak) gibi ifadeler verilebilir.
İkinci Grup Fiiller (Verbi Seconda Gruppo)
Bu fiiller, genellikle -ere ile biten ve ekler kullanılmadan kök halde kullanılabilen fiillerdir.
“leggere” (okumak)
“prendere” (almak)
“scrivere” (yazmak) gibi fiiller verilebilir.