İtalyanca’da üç tür Participles – Ortaç (participio) bulunuyor: geçmiş zaman ortaç (participio passato), şu andaki zaman ortaç (participio presente) ve gelecek zaman ortaç (participio futuro)
İçindekiler
- Present participle – ortaç
- Present Participles /Ortaç bazı kullanımları
- Past participle – Participio Passato
- Past participle bileşik zamanlarla kullanılır
- Past participles düzensizler
Her birini ayrıntılı bir şekilde açıklayalım:
Ortaç, fiillerin isimlerden biraz daha karmaşık bir şekilde kullanılmasını sağlar.
- present participle (gövde + ente-ante)
- past participle (gövde + ato-uto)
Present participle – ortaç
İtalyanca’da –ante takısı eklenerek oluşturuluyor.
Bu eklenti, İngilizce’deki “-ing” takısına benzer bir şekilde fiile bir sıfat özelliği kazandırır.
‘Hangi’ sorusuna cevap verir.
| ARE | ANTE |
| ERE | ENTE |
| İRE | ENTE |
Örneğin,
“parlare” (konuşmak) fiilinin present participle hali “parlante” (konuşan) olarak kullanılabiliyor.
Örneğin;
boiling water.
acqua bollente
kaynayan su
kaynamak :bollire-ire : boll+ente : bollente(kaynayan)
Present Participles /Ortaç bazı kullanımları
Devam eden eylemler: Present participle
bir eylemin devam eden bir halini ifade etmek için kullanılıyor.
Örneğin;
“I am studying English” .
İngilizce çalışıyorum.
io sto studiando inglese
cümlesinde, “studying” present participle’dır ve “am” yardımcı fiili ile birlikte bir devam eden eylemi ifade eder.
Sıfat yerine kullanım: Present participle
İtalyanca’da participle’ler sadece fiillerin yanı sıra bazı sıfatlarla da kullanılabilirler. Bu kullanımda, participle sıfatın yerini alır ve bir nesneyi ya da bir durumu tanımlamak için kullanılıyor.
Örneğin,
Örneğin;
“un uomo stanco di correre” (koşmaktan yorgun bir adam) cümlesinde, “stanco” sıfat yerine “correre” fiilin present participle hali olan “corrente” kullanılmıştır.
Sonuç olarak, İtalyanca’da Participles – Ortaç ,fiillerin isimlerden daha karmaşık bir şekilde kullanılmasını sağlar. Present participle, fiile sıfat özelliği kazandırırken, past participle geçmiş zamanı ifade eder ve geçmiş zamanın bileşik zamanlarında yardımcı fiil olarak kullanılıyor.
The preschool children are differently.
Okul öncesi çocuklar farklıdır.
I bambini in età prescolare sono diversamente.
Örneğin;
“The crying of a baby” .
Bir bebeğin ağlaması..
Il pianto di un bambino.
cümlesinde, “crying” present participle’dır ve “baby” ismini nitelemek için kullanılmıştır.
Eylem öznesi yerine kullanım: Present participle
Bir eylemin öznesi olarak kullanılabiliyor.
Örneğin;
“Swimming is good for your health”
Il nuoto fa bene alla salute
Yüzme sağlığınız için iyidir.
cümlesinde, “swimming” present participle’dır ve “is” yardımcı fiili ile birlikte bir eylemin öznesini ifade eder.
Nesne yerine kullanım: Present participle
Bazı durumlarda, present participle, bir fiilin nesnesi olarak kullanılabiliyor.
Örneğin;
“I like swimming”
Mi piace nuoto.
Yüzmeyi seviyorum.
cümlesinde, “swimming” present participle’dır ve “like” fiilinin nesnesini ifade eder.
Zarf olarak kullanım: Present participle
Bir zarf gibi kullanılabilir ve bir eylemin nasıl yapıldığını belirtmek için kullanılıyor.
Örneğin;
“He ran quickly, breathing heavily” .
Correva velocemente, respirando affannosamente.
Hızlı koştu, ağır nefes alarak.
cümlesinde, “breathing” present participle’dır ve “quickly” zarfını tamamlar.
İngilizcede present Participles – Ortaç için birçok kullanımı olduğu gibi, diğer dillerde de benzer kullanımları vardır. Örneğin, İtalyanca’da present participle “-ante” veya “-ente” şeklinde görülebiliyor ve birçok farklı şekilde kullanılabiliyor.
İsim olarak kullanım: Present participle
insegnare :öğrenmek
insegn-are:insegn+ante :insegnante(öğretmen)
Örneğin;
She is a wonderful teacher.
O harika bir öğretmendir.
Lei è un’insegnante meravigliosa.
‘dopo’dan sonra kullan
(avere geçmiş zamanda ‘e’si düşer)
Örneğin;
after I sleep I feel good.
uyuduktan sonra kendimi iyi hissediyorum.
dopo aver dormito mi sento bene.
After I do my homework, I watch TV.
Ödevimi yaptıktan sonra televizyon izlerim.
Dopo che fare compiti a casa, guardo la TV.
iki eylem arasındaki ilişkiyi nitelemek
Örneğin;
dopo avendo aperto la porta sono entrato a casa.
after having opened the door I entered home.
Kapıyı açtıktan sonra eve girdim.
Sebep-sonuç
Örneğin;
I can not find my pictures because I’ve deleted all the files.
Resimlerimi bulamıyorum çünkü tüm dosyaları sildim.
Non riesco a trovare le mie foto Perché avendo cancellato tutti i file.
Present participles düzensizler
| çizmek | trarre | traendo |
| Yapmak | fare | facendo |
| koymak | porre | ponendo |
| tatmin etmek | soddisfare | soddisfacendo |
| tercüme etmek | tradurre | traducendo |
Past participle – Participio Passato
İtalyanca’da –uto takısı eklenerek oluşturuluyor.
Bu eklenti, İngilizce’deki “-ed” veya “-en” takılarına benzer bir şekilde kullanılır ve geçmiş zamanı ifade etmek için kullanılıyor.
Örneğin,
| fiil sonu | |
|---|---|
| ARE | ATO |
| ERE | UTO |
| İRE | İTO |
“mangiare” (yemek yemek) fiilinin past participle hali “mangiato” (yemiş) olarak kullanılabilir.
İtalyanca’da past participle aynı zamanda geçmiş zamanın bileşik zamanlarında yardımcı fiil olarak kullanılır.
Örneğin,
Örneğin;
“ho mangiato” (yedim) cümlesinde “mangiato”, “ho” yardımcı fiili ile birlikte geçmiş zamanın bileşik zamanında kullanılmıştır.
Ortaçlar, ayrıca cümlede sıfat yerine de kullanılabilirler. ,
Örneğin;
“un uomo affamato” (aç bir adam) cümlesinde, “affamato” fiilin present participle hali olarak kullanılmıştır.
Past participle” hem sıfat olarak hem de fiil olarak kullanılabilen bir yapıdır.
Fiil olarak, “past participle”
Bir eylemin tamamlanmış veya bitmiş olduğunu ifade eder ve zaman kipi olarak “perfect tense” (mükemmel zaman) veya “passive voice” (edilgen çatı) için kullanılır.
Örneğin;
The cake has been baked.
Kek pişirildi.
La torta è stata cotta.
The book has been written.
Kitap yazıldı.
Il libro è stato scritto.
Sıfat olarak “past participle”
bir ismin durumunu veya halini belirtmek için kullanılır. Özellikle, bu yapının “ed” ile biten fiillerde kullanımı yaygındır. Örneğin:
Örneğin;
pulire :temizlemek
pul-ire : pul+ito :pulito(temiz)
leave the car clean.
Arabayı temiz bırak.
lasciare l’auto pulito.
Örneğin;
The broken vase.
Kırık vazo.
Il vaso rotto.
The excited child.
Heyecanlı çocuk.
Il bambino eccitato.
Ayrıca, bazı “past participle” yapılarının sıfat olarak kullanımı, diğer isim tamlamaları için de kullanılabilir. Örneğin:
Örneğin;
The lost key.
Kayıp anahtar.
La chiave perduta.
The stolen car.
Çalınmış araba.
L’auto rubata.
Past participle
bileşik zamanlarla kullanılır
passato prossimo-trapassato prossimo
Örneğin;
Quando venuto a casa, inizia a ballare.
Eve geldiğinde, dans etmeye başlar.
When he comes home, he starts dancing
- present perfect=essere-avere(present tense)+past participle
- future past=essere-avere(future)+past participle
- conditional past tense=essere-avere(conditional)+past participle
- past perfect=essere-avere(imperfect)+past participle
Past participles düzensizler
İtalyanca fiil arasında düzensiz olan bir çok fiil var. Bu fiilleri bu halleriyle ezberlemeniz lazım.
| açmak için | accendere |
| açmak | aprire |
| içmek | bere |
| kapatmak | chiedere |
| düzeltmek | correggere |
| boyamak | dipingere |
| söylemek | dire |
| tartışmak | discutere |
| yapmak / yapmak | fare |
| okumak | leggere |
| kaybetmek | perdere |
| izin vermek | permettere |
| ağlamak | piangere |
| söz vermek | promettere |
| azaltmak | ridurre |
| kırmak | rompere |
| seçmek | scegliere |
| yazmak | scrivere |
| harcamak | spendere |
| gerçekleşmesi için | succedere |
| tercüme etmek | tradurre |
| Görmek | vedere |
| kazanmak | vincere |
| yaşamak | vivere |
| ölmek | morire |
| acı çekmek | soffrire |
| gelmek | venire |
| açık | acceso |
| açıldı | aperto |
| sarhoş | bevuto |
| kapalı | chiesto |
| düzeltilmiş | corretto |
| boyalı | dipinto |
| dedim | detto |
| tartışılan | discusso |
| yapılması / yapılmış | fatto |
| okumak | letto |
| kayıp | perso |
| izin | permesso |
| ağladım | pianto |
| söz | promesso |
| indirimli | ridotto |
| kırık | rotto |
| seçilmiş | scelto |
| yazılı | scritto |
| harcanmış | speso |
| olmuş | successo |
| tercüme | tradotto |
| görüldü | venduto |
| kazanmak | vinto |
| yaşamış | vissuto |
| vefat etti | morto |
| acı | sofferto |
| gelmek | venuto |