İspanyolca’da fiilimsiler, fiillerden türetilen kelimelerdir ve çeşitli işlevlere sahiptirler. İspanyolca’da üç ana fiilimsi türü bulunmaktadır.
İçindekiler
- Mastar takısı
- Gerundio–Ulaç
- Basit ulaç
- Participle (ortaç)
- Şimdiki Zaman (Present Participle)
- Geçmiş Zaman (Past Participle)
- Gelecek Zaman (Future Participle)
Bu fiilimsiler, İspanyolca’da fiil çekimlerinde, diğer fiilimsilerle birlikte ve sıfat olarak kullanılabilirler. Özellikle geçmiş zaman ortacı (participio), şartlı zamanlar ve olası koşulların ifadesinde yaygın olarak kullanılır. İspanyolca’da fiilimsiler, dilbilgisi yapılarına çeşitli olanaklar ve zenginlikler katar.
İşte bu fiilimsilerin açıklamaları:
- Mastar takısı (Infinitivo):
- Ulaç (Gerundio):
- Ortaç (Participio):
Bu şekilde, İspanyolca fiillerin mastar takısı, ulaç ve ortaç halleri aracılığıyla farklı anlamlar ve kullanımlar elde ediliyor. Mastar takısı, eylemi veya durumu ifade ederken, ulaç ve ortaç daha spesifik veya belirli bir anlamı ifade eder.
Mastar takısı
Fiilimsiler İlk olarak Mastar takısı (infinitivo), fiilin şahıssız şekli olarak adlandırılıyor ve olayın adını alır ve üçe ayrılıyor: -ar, -er ve -ir olarak.
Mastar takısı kullanıldığında, fiil isim görevi görür ve tanım edatları (el, la, los, las), sıfatlar ve zarflar gibi diğer kelimelerle birlikte kullanıldığında, mastar takısı fiilin isim hali olarak işlev görür. Örneğin:
- Hablar (konuşmak) → El hablar (konuşma)
- Comer (yemek yemek) → El comer (yeme)
- Vivir (yaşamak) → El vivir (yaşam)
Ayrıca, mastar takısı zamirlerle de birleşir. Bu durumda, mastar takısı bir zamirle birleştiğinde birleşik zamir oluşur. Örneğin:
- Hablar (konuşmak) → Hablándolo (onu konuşmak)
- Comer (yemek yemek) → Comiéndolo (onu yemek)
- Vivir (yaşamak) → Viviéndolo (onu yaşamak)
Tanım edatı,sıfat,zarflarla
İsim görevi yapar ve Zamirlerle birleşirler
Onu içmek istiyorum.
Quiero beberlo
beberlo : onu iç (drink it)
Onları sevmek istiyorum.
Quiero amarlos
amarlos : onları sev.(love them)
Preguntar :sormak
Haber preguntado(sormuş olmak)
Sormuş olduğum için üzgünüm
Perdóname por haber preguntado
Ser yardımcı fiili ile : edilgen olurlar.
Tomar : almak
Ser tomado : alınacak (To be taken)
Gerundio–Ulaç
İspanyolca’da Fiilimsiler ,gerundio (ulaç) ismiyle bilinen bir İspanyolca fiil çekim şekli vardır.
Gerundio, fiillerin “-ando” veya “-iendo” eklerini alarak oluşturulan bir çekim şeklidir.
Gerundio, bir eylemin devam etmekte olduğunu veya süreklilik içerdiğini ifade ve Ayrıca, İspanyolca’da gerundio, bazı bağlaç yapılarında, emir cümlelerinde ve neden-sonuç ilişkisini anlatan cümlelerde de nasıl olacağına örnek cümlelerle bakalım.
örneğin:
- Caminando: Yürüyerek
- Comiendo: Yiyerek
- Estudiando: Çalışarak
- Hablando: Konuşarak
- Leyendo: Okuyarak
Estoy caminando hacia la tienda.
Dükkana doğru yürüyorum.
Están hablando sobre el proyecto.
Proje hakkında konuşuyorlar.
Estoy leyendo un libro interesante.
Ilginç bir kitap okuyorum.
Mike está estudiando para su examen.
Mike sınavı için çalışıyor.
Gerundio, İspanyolca fiil eylemin devam ettiğini veya sürekli olarak gerçekleştiğini ifade ederken dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır. Ayrıca, bazı durumlarda gerundio yerine yetişkin dilek kipi (infinitivo) veya diğer çekim şekilleri kullanılabiliyor.
Basit ulaç
Fiilimsiler / Gerundio simple, İspanyolca fiillerinin standart gerundio formuna ek olarak “-yendo” ekinin eklenmesiyle oluşturulan bir yapıdır.
Örneğin, “hablar” fiilinin gerundio simple hali “hablando” şeklindedir.
Ancak, İspanyolca’da bazı düzensiz fiiller, gerundio simple formunda düzensizlik gösterebilir ve Bu düzensizlikler, fiilin kökünde veya eklenen “-iendo” ekine yapılan değişikliklerdir.
Örneğin, “ir” fiilinin gerundio simple hali “yendo” şeklindedir.
Genel olarak, İspanyolca’da gerundio simple yapısını kullanmak yerine standart gerundio yapısı olan “-ando” veya “-iendo” eklerini tercih etmek daha yaygın ve doğru bir kullanımdır. Gerundio simple yapısı, daha az kullanılan veya belirli durumlar için kullanılan özel bir çekim şeklidir.
Estar (olmak)yardımcı fiili
Tablo şu şekildedir:
| Yo | Tú | Él/Ella/Usted | Nosotros/Nosotras | Vosotros/Vosotras | Ellos/Ellas/Ustedes | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Presente | Estoy | Estás | Está | Estamos | Estáis | Están |
| Pretérito | Estuve | Estuviste | Estuvo | Estuvimos | Estuvisteis | Estuvieron |
| Imperfecto | Estaba | Estabas | Estaba | Estábamos | Estabais | Estaban |
| Condicional | Estaría | Estarías | Estaría | Estaríamos | Estaríais | Estarían |
| Futuro | Estaré | Estarás | Estará | Estaremos | Estaréis | Estarán |
| Subjuntivo | Esté | Estés | Esté | Estemos | Estéis | Estén |
| Imperativo | — | Estáte | Esté | Estemos | Estad | Estén |
Bu tabloda “estar” fiilinin çekimleri verilmiştir. İspanyolca’da “estar” fiili, “olmak” veya “bulunmak” anlamında kullanılan bir fiildir ve çekimleri değişiklik gösterir ve Tablodan, çekimlerin kişi ve zamanlara göre nasıl değiştiğini görebilirsiniz.
Annemi arıyorum
Estoy buscando a mi madre
Bir eylem olduğu anda ,devam eden başka bir eylemi de anlatabiliriz.
Ben evde otururken ,amcam geldi.
Mientras estaba (imperfect) sentado en casa, vino mi tío.
While I was sitting at home, my uncle came.
En(içinde) edatıyla : hemen bitecek bir eylemi anlatırız.
Annem gelince uyuyacağım.
En viniendo mi madre dormiré
Şahıs zamirleri ile,
Seni ararken
Aramak : buscar
Buscándote (te: seni)
Onları ararken
Buscándolos(onları)
-ar :-ando
-er,-İr : iendo
Tomar :almak(tomando)alarak
Venir : gelmek(viniendo)gelerek
Bileşik ulaç
İspanyolca’da “habiendo + asıl fiilin ulaç şekli” yapısı,
Bu yapının kullanımı genellikle edilgen durumda olan fiillerle birlikte gelir. İşte daha ayrıntılı bir açıklama:
- “haber” fiilinin uygun zamanda çekimi olan “habiendo” ile başlarız.
- Presente: habiendo
- Pretérito perfecto: habiendo
- Imperfecto: habiendo
- Condicional: habiendo
- Futuro: habiendo
- Subjuntivo: habiendo
- Ardından, asıl fiilin ulaç şeklini kullanırız. Ulaç şekli, fiilin “ar” son ekini “ado” olarak değiştirerek veya “er/ir” son ekini “ido” olarak değiştirerek oluşturuluyor.
Örnekler:
- Habiendo dormido: uyumuş olarak
- Habiendo comido: yemiş olarak
- Habiendo vivido: yaşamış olarak
- Habiendo aprendido: öğrenmiş olarak
- Habiendo hablado: konuşmuş olarak
Bu yapının kullanımı, bir eylemin tamamlanmış veya bitmiş olduğunu ifade etmek için kullanılıyor.
Örneğin,
“Habiendo estudiado mucho, aprobé el examen.” cümlesi,
“Çok çalıştıktan sonra sınavı geçtim.” anlamına gelir.
Dikkat edilmesi gereken nokta, “habiendo + asıl fiilin ulaç şekli” yapısının genellikle daha edebi veya resmi metinlerde kullanılmasıdır.
Günlük konuşmada bu yapının kullanımı daha sınırlıdır ve daha yaygın olarak “haber” fiilinin geçmiş zaman çekimleriyle birlikte kullanılır örnek verecek olursak “he dormido” (uyumuşum) gibi.
Participle (ortaç)
Fiilimsiler / Participle (ortaç) / Fiillerden türetilen sıfat veya zarf işlevleri için kullanılan sözcüklerdir.
- Fiilin ortaç hali, sıfat veya zarf gibi işlev gören bir şekildedir. Genellikle “-ado” veya “-ido” takıları alır ve Eylemin tamamlanmış veya bitmiş bir durumunu ifade ediyor. Örneğin:
- Hablado (konuşulmuş)
- Comido (yenmiş)
- Vivido (yaşanmış)
Participle (ortaç) kavramı, fiillerden türetilen sıfat veya zarf işlevi gören kelimeleri ifade eder. İngilizcede, fiillere “-ing” veya “-ed” takılarının eklenmesiyle participle’lar oluşturuluyor. Bu participle’lar, fiilin zaman veya durumunu belirtirken aynı zamanda sıfat veya zarf olarak da kullanılabiliyor.
Türkçede “participle” terimi, İngilizcedeki “participle” teriminin karşılığı olan “sıfat-fiil” anlamına gelir. Türkçe dilbilgisine özgü bir kavramdır. Participle, fiillerin sıfat işlevi gören hallerini ifade eder. Fiillerden türetilen bu sıfat-fiiller, bir nesneyi veya durumu nitelerler. Örneğin:
Yıkanmış elma
participle: yıkanmış.
Düşen yapraklar .
participle: düşen.
Okunacak kitap .
participle: okunacak
İspanyolca’da participle, “participio” olarak adlandırılıyor. Participles, fiillerin çeşitli zaman ve kip formlarında kullanılan sıfat-fiil halidir. İngilizcede olduğu gibi, İspanyolca’da participle de fiillere eklerin getirilmesiyle oluşturuluyor.
İspanyolca’da üç tür participle var:
Şimdiki Zaman (Present Participle)
İngilizce de Fiillere “-ing” takısı eklenir ve bu participle, eylemin şu anda gerçekleştiği veya bir başka eylemle birlikte gerçekleştiği durumları ifade eder.
Walk (yürümek) fiilinden türetilen present participle: walking (yürüyen)
–ando (er ve -ir fiilleri için) veya -iendo (irregular -er fiilleri için)
| Fiil (Verb) | Şimdiki Zaman Ekleri (Present Participle) |
|---|---|
| Hablar (konuşmak) | hablando (konuşan) |
| Comer (yemek) | comiendo (yiyen) |
| Escribir (yazmak) | escribiendo (yazan) |
| Cantar (şarkı söylemek) | cantando (şarkı söyleyen) |
| Correr (koşmak) | corriendo (koşan) |
| Dormir (uyumak) | durmiendo (uyuyan) |
| Bailar (dans etmek) | bailando (dans eden) |
| Vivir (yaşamak) | viviendo (yaşayan) |
| Decir (söylemek) | diciendo (söyleyen) |
| Caminar (yürümek) | caminando (yürüyen) |
İspanyolca’da düzensiz fiillerin present participles (şimdiki zaman ortaçları) genellikle düzenli kurallardan farklıdır. Aşağıda yaygın düzensiz fiillerin present participle halleri ve örneklerini bulabilirsin:
- Abrir (açmak) – Abriendo Ejemplo: Estoy abriendo la puerta. (Kapıyı açıyorum.)
- Decir (demek) – Diciendo Ejemplo: Está diciendo la verdad. (Doğruyu söylüyor.)
- Hacer (yapmak) – Haciendo Ejemplo: Estoy haciendo mi tarea. (Ödevimi yapıyorum.)
- Ir (gitmek) – Yendo Ejemplo: Vamos yendo al cine. (Sinemaya gidiyoruz.)
- Poner (koymak) – Poniendo Ejemplo: Estoy poniendo la mesa. (Masayı kuruyorum.)
- Ser (olmak) – Siendo Ejemplo: Estoy siendo honesto. (Dürüst oluyorum.)
- Tener (sahip olmak) – Teniendo Ejemplo: Estamos teniendo una fiesta. (Bir parti yapıyoruz.)
- Venir (gelmek) – Viniendo Ejemplo: Están viniendo tarde. (Geç geliyorlar.)
Geçmiş Zaman (Past Participle)
İngilizcede fiillere “-ed”, “-d”, “-t”, “-en” gibi takılar eklenerek veya düzensiz fiillerde farklı biçimlerle oluşturuluyor. Bu participle, eylemin geçmişte gerçekleştiği veya bir başka eylemle ilişkili olduğu durumları ifade eder.
Örneğin; Play (oynamak) fiilinden türetilen past participle: played (oynanmış)
-ado (er ve -ir fiilleri için) veya -ido (irregular -er fiilleri için)
Hablar (konuşmak) -> hablando (konuşan)
Comer (yemek) -> comiendo (yiyen)
Escribir (yazmak) -> escribiendo (yazan)
Gelecek Zaman (Future Participle)
İspanyolca fiil Gelecek zamanda -ante ekleriyle oluşturuluyor. örneğin:
Bailar (dans etmek) -> bailante (dans eden)
Cantar (şarkı söylemek) -> cantante (şarkı söyleyen)
Participle’lar genellikle sıfat görevinde kullanılır ve isimleri niteler. Örneğin:
The running water.
koşan su.
el agua corriente.
An interesting book
ilginç bir kitap.
Un libro interesante
Ayrıca, participle’lar zarf görevinde de kullanılabilir ve fiilin nasıl gerçekleştiğini veya durumunu belirtir. Örneğin:
He ran quickly.
Hızlıca koştu.
Corrió rápidamente.
She smiled happily.
Mutlu bir şekilde gülümsedi.
Ella sonrió felizmente.