Japonca fiil-te çekimi Fiil formlarındandır.
Bir zamanı belirtmez.(~te imasu hariç)
Bir sürü de kullanım şekli vardır.
rica etmek, emir bildirmek,talimat vermek…Türkçe’de de olduğu gibi rica cümlelerinde lütfen kullanılır.
Bak,iç,ye! ..gibi emir şeklindeki ifadelere ‘lütfen’ koyarsak : istek-rica olur.
Lütfen iç,lütfen ye,lütfen bak.
1. grup fiiller – masu
| Mu-nu-bu | son ekler düşer ve yerine nde gelir. | |
| ku-gu | ku düşer ite, gu düşer ide gelir. | |
| tsu, ru, u | tsu, ru, u düşer tte gelir. | |
| Su | su düşer shite gelir. |
2. grup fiiller
| 2. grup fiillereru,iru | – | Ru | + | Te |
| taberu | – | Ru | + | tabete |
3. grup fiiller
| 3. grup fiiller | suru Kuru | = | Shitekite |
| 1.grup | ||
| Kau | satın almak | katte |
| İu | söylemek | itte |
| İku | gitmek | İtte |
| Kaku | yazmak | Kaite |
| Aruku | yürümek | Aruite |
| isogu | acele etmek | isoide |
| matsu hanasu | beklemek konuşmak | Matte Hanashite |
| yobu | çağırmak | Yonde |
| shinu | ölmek | Shinde |
| waru | kırmak | Watte |
| susumu Nomu Yomu | ilerlemek içmek okumak | Susunde Nonde Yonde |
| 2.grup | ||
| Taberu Hashiru | yemek koşmak | Tabete Hashitte |
| 3.grup | ||
| Suru Kuru | yapmak gelmek | Shite Kite |
Te-form
Japonca fiil-te çekimi : tüm fiiller bir zamanı göstermezler.Bir zamanı belirtmeleri için başka fiillerle birleşirler.
Bulunduğumuz anda ne yaptığımızı anlatırken bu Formu kullanırız.Önceden de dediğim gibi başka fiillerle birleşirler. -iru -imasu ,shimau…ile birleşirler.
-iru ile birlikte
Yapıyorum anlamındadır.
Bir şeyin bittiğinden ya da üzücü birşeyden bahsederken kullanılır.
# Watashi wa choshoku o tabete imasu.
Ben kahvaltımı yiyiyorum.
# Ben tenis oynuyorum.
Watashi wa tenisu o shite imasu.
İki cümleyi birleştirir ve cümlelerin arasında devam eden bir olay vardır.
# Uyandım ve kahvaltımı yaptım.
Watashi wa okite choshoku o tusukutta.
‘Mo ii desu ka ‘ ile birleşirse : bir şey yapmak için izin alırken kullanılır.
# Pencereyi kapatabilirmiyim?
Mado o simetri mo i desu ka.
Ben kitap okudum ve uyudum.
Watashi wa hon o yonde,nemashita.
Watashi wa eiga o tabete,mimasu.
Ben yemek yiyip film izleyeceğim.Bağlaç görevi yapan ki
Fiil -te form cümleleri
Fiil-te,fiil-te
Cümleler arası sıralanmış bir ilişki kurar. Cümlenin hangi zamanla ilişik olduğu ise son cümlenin zamanına bağlıdır.
Ben kitap okudum ve uyudum.
Watashi wa hon o yonde,nemashita.
Ben yemek yiyip film izleyeceğim.
Watashi wa eiga o tabete,mimasu.
Bağlaç görevi yapan kip
İ-sıfatları-te formu
Bu formda sıfatın te-formu iki cümleyi ( ve) anlamında birbirine bağlar.
Sıfat(-)i+kute
| Bu kız güzel. Kono shoujo wa utsukushidesu.(utsukushikute) Bu kız akıllı. Kono shoujo wa kashikoi desu.(kashikokute) Şimdi bu iki cümleyi sıfatın birinin te-formu ile birleştirelim. Bu kız akıllı ve güzel. Kono shoujo wa kashikokute utsukushi desu |
Na-sıfatları /isim ile -te form
İsim/na-sıfat+de ..
İki cümleyi birleştirirken birinci cümlede desu’dan önce isim veya na-sıfatı var ise, desu ‘de’ olarak değişir.Bu park sessiz ve temiz
| Kono kouen wa shizuka de ,seiketsu desu. Kenkou na : sağlıklı Suteki na : çok güzel,mükemmel Bu kedi çok güzel ve sağlıklı. Neko wa sutekide, kenkou desu. Bu kedi sağlıklı ve bu köpek de sağlıklı. Kono neko wa kenkoude,konu inu wa kenkou desu. |
# Cümleler arasında çelişki varsa ‘ga’ kullanılır.
Bu kedi pis ama sağlıklı
Kono neko wa kitanai desu ga,kenkou desu
Günlük rutinden bahsederken
İki cümleyi birleştirirken birinci cümlede desu’dan önce isim veya na-sıfatı var ise, desu ‘de’ olarak değişir.
| I Wake up at six Saat altıda kalkarım. Rokuji ni okiru That ı eat my breakfast Sonra kahvaltımı yerim. Asagohan wo taberu Watashi wa Mainichi miruku o nonde imasu. Ben hergün süt içiyorum. Duş alırım Shawa wo abiru Rokuji ni okite asagohan wo tabete shawa wo abiru |
Fakat dediğimiz gibi : Japonca fiil-te çekimi herhangi bir Zaman’ı belirtmez.
Burda normal geçmiş olmayan bir Zaman kullanılmış abiru.
Dolayısıyla bir öncekilerde aynı Zaman’ı anlatıyor demektir.Bu cümleleri önemli birine anlatmak için kibar forma çevirmek gerekir.
Abiru (grup 2) ru gider+ masu gelir.abimasu
Böylece bütün cümleler kibar olmuştur.
Geçmiş Zaman’dan bahsedeceksem; abiru : abimashita
Bir gün önce ne yaptığın bahsedeceksem; abiru; abita (ta form)
To Read a book and to go to bed
Hon wo yomu(yonde) neru(nemashita)
Cümleleri birleştirirken
İki tane ismi birleştirmek için ‘ve’ kullanırız. Peki iki fiili birleştirmek için ne yaparız. Te-formu kullanırız.
Japonca da cümleleri birleştirmek için virgül yada başka bir ayraç yok.
Rokuji ni okite asagohan wo tabete shawa wo abiru.
Saat 6’da kalktım ve kahvaltı yaptım ve duş aldım.
Geçmiş olmayan-kibar
Abiru (grup 2) ru gider+ masu gelir.
Böylece bütün cümleler kibar olmuştur.
Rokuji ni okite asagohan wo tabete shawa wo abimasu.
Saat 6’da kalkıp kahvaltı yapıp ve duş alırım.
Geçmiş -kibar
abiru : abimashita olur.
Geçmiş -kibar olmayan
abiru : abita olur.(-ta form)
Birisi için birşey yapmak/to make someone…stg.
Japonca fiil-te çekimi kullanılır.
| MR lato helped to my brother. Mr lato küçük kardeşime yardım etti Lato-san ga ototo tetsudatte kreta Benim küçük kardeşim arkadaşlarını bekledi. Ototo ga tomodachi o matte ageta. Ben küçük kardeşime yardım ettim. Watashi ga ototo o tetsudatte ageta. |
İstekde/ricada bulunmak :lütfen…/kudasai
~te kudasai
Türkçe’de de olduğu gibi rica cümlelerinde lütfen kullanılır.
Bak,iç,ye! ..gibi emir şeklindeki ifadelere ‘lütfen’ koyarsak : istek-rica olur.
Lütfen iç,lütfen ye,lütfen bak.
| Fiil+te+kudasaiTe-form+kudasai (kuremasu ka:yapabilir misin lütfen?) Sade biçimi : ~te kure(sadece erkekler tarafından kullanılır) |
| Kēki o tsukutte kudasai. Bir kek yap lütfen. Pasta lezzetli,lütfen ye. Kēki wa oishīdesu,sore o tabete kudasai Telefonumu bul lütfen Denwa o mitsukete kudasai. Tabete kuremasu ka Yiyebilir misin lütfen? Nonde kuremasu ka İçebilir misin lütfen? |
~te kure + ro itte imashita
Birisinin konuştuğu kişiye anlattıklarını bir üçüncü kişiye aktarımı…
A – B ye aktarıyor.
B – C ye aktarıyor.
Kare wa totemo shiawaseda kure to itte imashita
Çok mutlu olduğunu söyledi.
Kare wa totemo ikatte kure to itte imashita.
Çok kızdığını söyledi.
sochira : koko
ikimasu : kuru gibi…bazı kelimeler verilen mesaja göre değişebiliyor.
~te kudasaimasen ka
Bu form ~tekudasai kalıbından daha kibardır.
| Anata wa watashi o kēki ni shite kudasaimasen ka Lütfen bana kek yapar mısın? |
Emir cümleleri ve -te formu
Te-form (tek başına ) emir ifade eder.
Nonde! : iç!İstek bildirmek için,talimat vermek için…
Te-form+kudasai (kuremasu ka:yapabilir misin lütfen?)
Tabete kuremasu ka
Yiyebilir misin lütfen?
Nonde kuremasu ka
İçebilir misin lütfen?
İzin istemek
Te form+mo iidesu ka
Gelmek:kuru
Kuru te-form:kite
# Gelebilir miyim?
Kitemo iidesu ka.
# Hai,ii desu
Evet,yapabilirsin.
# Hai,dôzo
Tamam.
# İie,ikemasen.
Hayır yapamazsın
# İie,chotto
Hayır,sevmedim.
# Anata to kitemo iidesu ka
Seninle gelebilir miyim?
Gündelik konuşmalar
Fiil Te form +ii
# Eiga ni itte ii?
Sinema’ya gidebilir miyim?
too…to
çok…için
Sıfatın te-formu +verb
# Kanojo wa taidada
O çok tembel
neden-sonuç
Bu sefer ‘ve’ yerine ‘bu yüzden ‘ anlamı verir.
1.cümle 2.cümleyi anlatmaktadır.
# Çalışıyorum, seninle olamam.
Watashi wa hataraite, watashi wa anata to ja nai kimasu..