İtalyanca Fiil
İtalyanca fiil bizim dilimizden çok farklı değil tamamıyla İsimlerin yapmış oldukları hareketlerdir.
Fiil ,eylem kelimesidir başlıca 4 unsura bağlıdır.
çekim / zamanı anlatmak için gereklidir.
kip / haber,emir,dilek kip çekimleri mevcut.
konu / kişiye bağlıdır.
zaman / olayın ne zaman olduğunu aldığı çekim ile anlatır.
Bizim dilimizde genelde fiiller anlamlarına göre 3 çeşitle sıralanır.
İş fiilleri
- Neyi,kimi sorularına cevap verir. Zira bu işten etkilen bir nesne vardır.
- fiile ‘onu’ eklersek anlamlı olur.
ÖRNEĞİN
kazmak,takmak, içmek, kullanmak,öldürmek, yutmak, incitmek,ısıtmak,toplamak,çalmak,karıştırmak,büyütmek, dengelemek,kesmek,
dinlemek, sürmek, görmek, bulmak, , sevmek…gibi
Oluş fiilleri
Özetlersek bir varlıkta kendiliğinden olan oluşumdur.
- İş fillerinin tersine …neyi kimi sorularına cevap vermez.
- Gelgelelim ‘onu’ kelimesi de olmaz.
ÖRNEĞİN
kararmak,bayatlamak,soğumak,morarmak, küflenmek, kızarmak,zayıflamak,paslanmak, uzamak, büyümek, solmak, acıkmak, ağarmak,erimek, olgunlaşmak, çürümek,hastalanmak, körelmek, pişmek, soğumak,sararmak,
Durum fiilleri
Fiilin önüne ‘onu’ koyduğumuzda…iş fiillerinin aksine hiçbir anlam taşımaz.
ÖRNEĞİN
yürümek,çıkmak,uyumak, dinlenmek, oturmak, susmak,yüzmek,gülmek, ağlamak, durmak, uzanmak, gelmek, koşmak, bakmak, korkmak, durmak, bulunmak
İtalyanca fiil üç çeşitdir.
Bunlar mastar ekleridir. İlaveten İtalyanca’da 3 çeşit mastar eki vardır.
- -ARE ile biten mastar şekli
- -ERE ile biten mastar şekli
- -İRE ile biten mastar şekli
GEÇİŞSİZ FİİLLER
Verbi transitivi
Çoğunlukla doğrudan özne ile bağlantılıdır.
Özne ile alakalı hareketi anlatır ya da doğruda nesneyi yapandır.
Herhangi bir edat takıntısı almadan,yani -e,-a,-de,-da gibi ekler almadan kullanılan fiillerdir.
Bu fiiller neyi ve kimi sorularına cevap verebilirler.
Geçmiş zamanda geçişli fiiller AVERE(sahip olmak) yardımcı fiili ile kullanılır.
Cümlelerin kalıbı,
özne+fiil+nesne ,bu cümlelerde nesne yada ismin -i hali kullanılır.
ÖRNEĞİN;
Ben kahve içtim
Ho bevuto caffè derken ‘neyi’ içtim. Kahveyi içtim
Bazen nesneyi hatırlatır ama cümlede yoktur.
ÖRNEĞİN;
öğle vakti geç yedim.
Ho avuto un pranzo in ritardo.
Burda bir şey yediği anlaşılıyor ama nesne yok.
Diğer taraftan geçişsiz fiillere birkaç da örnek verelim.
beklemek (kimi bekledi) aspettare.
satın almak (neyi satın aldı) comprare.
içmek. ( neyi içti)bere
yemek. (neyi yedi)mangiare
dövmek. (kimi dövdü)battere
GEÇİŞLİ FİİLLER
Verbi intransitivi
- Bu fiillerde özne ya da nesneye bağlı değildir.
- Bir hareketi değil fakat durum,hal,şart bildirir.
- Bu fiiller için herhangi bir kural yoktur.
- Herşey tamamıyla ezberimize kalıyor.
Mesela bazıları
succedere, uscire, venire,stare, morire,piacere, andare, arrivare, costare,partire, cadere, costare, crescere, diventare, durare, entrare, morire, restare, essere,rimanere, (ri)tornare, sembrare,
Ne zaman(quando),nasıl(come),ne kadar zaman için(per dove),nerede(dove) soruları sorulur.
Geçmiş zamanda hem essere hemde avere kullanılır.
Okula araba ile gittim.(nasıl gittin)
Sono andato a scuola con l’auto
Dönüşlü fiilller
- İtalyanca fiil de dönüşlü fiiller ,dönüşlü zamirlerle kullanılır.
- Kelimenin son -e ‘si atılır ve -si gelir.
ÖRNEĞİN;
See myself
vedermi
kendimi görmek.
guardarmi allo specchio
look at myself in the mirror
Aynada kendime bakmak
ÇEKİMSİZ FİİLLER
ULAÇ-ORTAÇ-MASTAR
Bazı fiiller çekimsizdir ve bu çekimsiz fiiller üçe ayrılır.
1- Mastar-gerund (ulaç)
ÖRNEĞİN;
Ödevimi yaptıktan sonra televizyon izliyorum.
dopo aver fatto i compiti, guardo la TV
After I do my homework, I watch TV.
mastar fiiller – infinitive verbs
Çekimsiz fiillerden mastar fiilerde zaman aralığı yoktur ve bu fiiller: ‘kök’ fiilleridir.
iki tür mastar fiil vardır.
- şimdiki zaman
- geçmiş zaman
Present,şimdiki zaman
‘tu’ ile emir cümleleri
don’t come!
gelme!
non venire!
don’t eat!
Yeme!
non mangiare!
Ünlem ve soru cümleleri
ÖRNEĞİN;
How can I come?
Nasıl gelebilirim?
Come posso venire?
who can ı go with?
Kiminle gidebilirim?
con chi posso andare?
Özne olarak kullanılır.
ÖRNEĞİN;
usare troppo zucchero è non buono
using too much sugar is not good
çok fazla şeker kullanmak iyi değil
bazı edatlar ile
ÖRNEĞİN;
Ho intenzione di chiamare.
I’m going to call.
Ben arayacağım.
yardımcı fiiller ile
ÖRNEĞİN;
I want to make a cake.
Pasta yapmak istiyorum.
Voglio fare una torta.
Past,Geçmiş zaman
‘dopo’dan sonra kullan
(avere geçmiş zamanda ‘e’si düşer)
ÖRNEĞİN;
after I sleep I feel good.
uyuduktan sonra kendimi iyi hissediyorum.
dopo aver dormito mi sento bene.
After I do my homework, I watch TV.
Ödevimi yaptıktan sonra televizyon izlerim.
Dopo che fare compiti a casa, guardo la TV.
2- Participles_Ortaç
Katılımcılar bir sıfat olarak kullanılır ve ismi tanımlar.
İtalyanca fiiller de İki tip ortaç vardır.
- şimdiki zaman
- geçmiş zaman
Present,Şimdiki zaman ortacı
present participles,participio presente (süylüyorum..,geliyorum..)
‘Hangi’ sorusuna cevap verir.
ÖRNEĞİN;
boiling water(acqua bollente)
kaynayan su
kaynamak :bollire-ire : boll+ente : bollente(kaynayan)
Are ante
Ere ente
İre ente
Sıfat olarak kullanılır.
ÖRNEĞİN;
The preschool children are differently.
Okul öncesi çocuklar farklıdır.
I bambini in età prescolare sono diversamente.
İsim olarak kullanılır.
insegnare :öğrenmek
insegn-are:insegn+ante :insegnante(öğretmen)
ÖRNEĞİN;
She is a wonderful teacher.
O harika bir öğretmendir.
Lei è un’insegnante meravigliosa.
Fiil olarak kullanılır.
ÖRNEĞİN;
the speaking students in the class will be punished.
Sınıfta konuşan öğrenciler cezalandırılacak.
gli studenti parlanti nella classe saranno puniti.
PRESENT PARTİCİPLES,düzensizler
trarre -traendo
fare -facendo
porre -ponendo
soddisfare -soddisfacendo
tradurre -traducendo
Geçmiş zaman ortacı
Are ato
Ere uto
İre ito
sıfat olarak
Diğer başka fiil çeşidi de sıfatları kullanmak.
pulire :temizlemek
pul-ire : pul+ito :pulito(temiz)
ÖRNEĞİN;
leave the car clean.
Arabayı temiz bırak.
lasciare l’auto pulito.
bileşik zamanlarla kullanılır
Fiiller aşağıdaki formülde gösterildiği şekilde bileşik zamanlarla da kullanılır.
passato prossimo-trapassato prossimo
ÖRNEĞİN;
Quando venuto a casa, inizia a ballare.
Eve geldiğinde, dans etmeye başlar.
When he comes home, he starts dancing
- present perfect=essere-avere(present tense)+past participle
- future past=essere-avere(future)+past participle
- conditional past tense=essere-avere(conditional)+past participle
- past perfect=essere-avere(imperfect)+past participle
PAST PARTİCİPLES,düzensizler
İtalyanca fiil içerisinde düzensiz olan bir çok fiil vardır. Bu yüzden bu fiillerin çekimlerini ezberlemeniz gerek.
| açmak için açmak içmek kapatmak düzeltmek boyamak söylemek tartışmak yapmak / yapmak okumak kaybetmek izin vermek ağlamak söz vermek azaltmak kırmak seçmek yazmak harcamak gerçekleşmesi için tercüme etmek Görmek kazanmak yaşamak ölmek acı çekmek gelmek açık açıldı sarhoş kapalı düzeltilmiş boyalı dedim tartışılan yapılması / yapılmış okumak kayıp izin ağladım söz indirimli kırık seçilmiş yazılı harcanmış olmuş tercüme görüldü won yaşamış vefat etti acı Hadi | accendere aprire bere chiedere correggere dipingere dire discutere fare leggere perdere permettere piangere promettere ridurre rompere scegliere scrivere spendere succedere tradurre vedere vincere vivere morire soffrire venire acceso aperto bevuto chiesto corretto dipinto detto discusso fatto letto perso permesso pianto promesso ridotto rotto scelto scritto speso successo tradotto venduto vinto vissuto morto sofferto venuto |
3- Gerund-ulaç
Gerunds (gerundio) cümledeki eylemi niteler.İki cümle arasında bir ilişki kurar.
Ulacın öznesi : fiilin öznesi : aynı olmak zorundadır.
İki bölüme ayrılır.
şimdiki zaman
geçmiş zaman
Present,Şimdiki zaman ulacı
Are ando
Ere endo
İre endo
eylemin nasıl gerçekleştiğini açıklamak
ÖRNEĞİN;
lei vo a casa correndo.
I’m going home running.
Eve koşuyorum.
Uygulanan aracı belirtmek için
ÖRNEĞİN;
I made money by working.
Çalışarak para kazandım.
Ho fatto soldi lavorando.
eylem gerçekleştiğinde oluşan başka bir eylemi belirtmek için
ÖRNEĞİN;
he woke me by knocking the door.
Kapıyı çalarak beni uyandırdı.
mi ha svegliato bussando alla porta.
Sebep ve sonuç
ÖRNEĞİN;
You will grow up by drinking milk.
Süt içerek büyüyeceksin.
Crescerai bevendo latte.
Geçmiş-Ulacı
Are ando-verb(ato
Ere endo-verb(uto
İre endo-verb(ito)
iki eylem arasındaki ilişkiyi nitelemek
ÖRNEĞİN;
dopo avendo aperto la porta sono entrato a casa.
after having opened the door I entered home.
Kapıyı açtıktan sonra eve girdim.
Sebep-sonuç
ÖRNEĞİN;
I can not find my pictures because I’ve deleted all the files.
Resimlerimi bulamıyorum çünkü tüm dosyaları sildim.
Non riesco a trovare le mie foto Perché avendo cancellato tutti i file.
Düzensiz fiiller
| 1. bere 2. comporre 3. dar 4. dedurre 5. dire 6. fare 7. introdurre 8. produrre 9. ridurre 10.stare 11.supporre 12.tradurre 13.andare 14.avere 15.capire 16.volere 17.essere 18.potere 19.sapere 20.vedere | 1.bevendo 2.componendo 3.dando 4.deducendo 5.dicendo 6.facendo 7.introducendo 8.producendo 9.riducendo 10.stando 11.supponendo 12.traducendo 13.andando 14.avendo 15.capendo 16.volendo 17.essendo 18.potendo 19.sapendo 20.vendendo |