Fiil türleri
İspanyolca fiil türleri ˆne göre sınıflandırılıyor.
1.geçişli fiiller
2.geçişsiz fiiller
3.zamir fiiller.
a.dönüşlü fiiller
b.karşılıklı fiiller
Geçişli fiiller
özne+fiil+nesne
İspanyolca fiil türleri içersindeki geçişli fiiller, bir konuyu veya nesneyi etkileyen fiillerdir. Bu fiiller, hem doğrudan nesne (objeto directo) hem de dolaylı nesne (objeto indirecto) alabilirler.
| Fiil | |
|---|---|
| Ayudar | yardım etmek |
| Enseñar | öğretmek |
| Dar | vermek |
| Decir | söylemek |
| Mostrar | göstermek |
| Contar | anlatmak |
| Prestar | ödünç vermek |
Bu örneklerde, “ayudar” fiili yardım etmek anlamına gelirken, “enseñar” fiili öğretmek anlamına gelir. “Dar” fiili vermek, “decir” fiili söylemek, “mostrar” fiili göstermek, “contar” fiili anlatmak, “prestar” fiili ise ödünç vermek anlamına gelir. Her cümlede fiilin etkilediği doğrudan nesne ve gerekirse dolaylı nesne de belirtilmiştir.
Not: İspanyolca’da geçişli fiillerin kullanımında doğrudan nesnenin önünde genellikle “a” edatı kullanılır. Dolaylı nesne ise “le” veya “les” zamiriyle ifade edilir. Ancak dolaylı nesne üçüncü tekil veya çoğul şahıslara karşılık gelirse “le” yerine “se” kullanılır.
Ayudo a mi hermana.
Kardeşime yardım ediyorum.
Le enseño matemáticas a los niños.
Çocuklara matematik öğretiyorum.
Le doy un regalo a mi amigo.
Arkadaşıma bir hediye veriyorum.
Te digo la verdad.
Sana doğruyu söylüyorum.
Les muestro el camino.
Onlara yolu gösteriyorum.
Le cuento un secreto a mi hermana.
Kardeşime bir sır anlatıyorum.
Le presto mi libro a Juan.
Juan’a kitabımı ödünç veriyorum.
Bu örneklerde görüldüğü gibi, geçişli fiiller nesneyi etkileyen eylemleri ifade ederken “a” veya “para” gibi edatlarla birlikte kullanılabilir. Dolaylı nesne genellikle “a” ile belirtilirken, doğrudan nesne doğrudan fiilin etkilendiği konuyu veya nesneyi temsil eder.
Kullanımı
İspanyolca’da geçişli fiillerin kullanımı, nesneleri doğrudan etkiledikleri veya üzerlerinde bir eylem gerçekleştirdikleri durumları ifade etmek için kullanılır. Geçişli fiiller, doğrudan nesneye sahip olabilir ve dolaylı nesneyi veya edatları gerektirebilir ve İşte geçişli fiillerin kullanımıyla ilgili bazı örnekler:
- Comer (yemek yemek): Como una manzana. (Bir elma yiyorum.) – Burada “manzana” doğrudan nesnedir.
- Leer (okumak): Leo un libro interesante. (Ilginç bir kitap okuyorum.) – “libro” doğrudan nesnedir.
- Escribir (yazmak): Escribo una carta a mi amiga. (Arkadaşıma bir mektup yazıyorum.) – “carta” doğrudan nesnedir, “mi amiga” ise dolaylı nesnedir.
- Ver (vermek): Le doy un regalo a mi madre. (Annama bir hediye veriyorum.) – “regalo” doğrudan nesnedir, “mi madre” ise dolaylı nesnedir.
- Llevar (götürmek): Llevo a mis hijos a la escuela. (Çocuklarımı okula götürüyorum.) – “hijos” doğrudan nesnedir, “la escuela” ise dolaylı nesnedir.
- Enseñar (öğretmek): Le enseño a mi alumno matemáticas. (Öğrencime matematik öğretiyorum.) – “mi alumno” doğrudan nesnedir.
Geçişli fiillerin kullanımında, doğrudan ve dolaylı nesnelerin uygun bir şekilde belirtilmesi önemlidir. Bu şekilde, geçişli fiillerin doğru kullanımıyla İspanyolca’da anlamlı ve doğru ifadeler oluşturabilirsiniz.
Resim çiziyorum.
Dibujo
Resim çiziyor.
Dibuja (neyi çiziyor? Resim.
Onu çizdi..oldu.o zaman soralım neyi çizdi?cevap var.
Örneğin, Ben sahibim. Eksik bir cümle
Ingilizcedeki to have ,
I have a cat dediğimizde anlam kazandı.
Bir kedim var.
Tengo un gato.
Burada ‘gato’ düz tümleç oluyor.
‘ne’ ‘neyi’’kimi’ sorularına cevap verir.
Neyi var kedisi var.
Geçişsiz fiiller
İspanyolca fiil türleri/ geçişsiz fiiller, bir nesne veya dolaylı nesne gerektirmeyen fiillerdir.
- nesne almıyor.
- ‘neyi,kimi,onu..’ sorularına cevap yoksa
İşte bazı yaygın İspanyolca geçişsiz fiiller ve örnek cümleler:
| Fiil | |
|---|---|
| Dormir | uyumak |
| Llegar | varmak, gelmek |
| Salir | çıkmak |
| Hablar | konuşmak |
| Correr | koşmak |
| Estudiar | ders çalışmak |
| Bailar | dans etmek |
| Reír | gülmek |
| Nadar | yüzmek |
| Cantar | şarkı söylemek |
Duermo en mi cama.
Yatakta uyuyorum.
Llego tarde a la reunión.
Toplantıya geç kalıyorum.
Salgo con mis amigos esta noche.
Bu gece arkadaşlarımla dışarı çıkıyorum.
Hablo español e inglés.
İspanyolca ve İngilizce konuşuyorum.
Corro en el parque todas las mañanas.
Her sabah parkta koşarım.
Estudio para el examen.
Sınava çalışıyorum.
Bailo en la fiesta.
Partide dans ediyorum.
Me río de sus chistes.
Onun şakalarına gülüyorum.
Nado en la piscina.
Havuzda yüzüyorum.
Canto en el coro de la iglesia.
Kilise korosunda şarkı söylüyorum.
Bu örneklerde, geçişsiz fiillerin bir nesne veya dolaylı nesne gerektirmediği görülmektedir. Fiiller tek başlarına kullanılarak cümlede anlamını tamamlarlar.
o çiziyor
el dibuja
ee neyi çiziyor. Cevap yok…
Zamir fiiller
İspanyolca fiil türleri / zamir fiiller vurgusuz şahıs zamirleri ile kullanılıyor.
Me,te,se,nos,os
Dönüşlü fiiller
Geçişli fiiller özne ile nesne arasında ilişki kurar.
Hareketi yapan ve yöneldiği kişi aynıysa dönüşlü fiil olur.
Bazı fiiller ,özne eylemi kendisi yapıyormuş gibi özne ile ilişkilendiriliyor. Fiil özneye döner.
İspanyolca fiil türleri / İspanyolca’da dönüşlü fiiller, fiilin yapısına eklenen “se” zamiri ile belirtilen ve eylemin doğrudan nesneye değil, özneye geri döndüğünü veya etkilediğini ifade eden fiillerdir. Dönüşlü fiillerin kullanımı, eylemin doğası ve anlamıyla ilgilidir. İşte bazı İspanyolca dönüşlü fiiller ve kullanımları:
- Levantarse: (Kalkmak) Özne kendini yukarıya kaldırır veya yataktan kalkar.
- Me levanto temprano. (Erken kalkıyorum.)
- Llamarse: (Adı olmak) Öznenin kendisine bir isim vermek veya adlandırmak için kullanılır.
- Me llamo María. (Adım María.)
- Sentarse: (Oturmak) Özne kendini bir yere oturtur.
- Me siento en el sofá. (Kanepede oturuyorum.)
- Bañarse: (Yıkanmak) Özne kendini yıkar.
- Me baño en la ducha. (Duşta yıkanıyorum.)
- Vestirse: (Giyinmek) Özne kendini giyinir.
- Me visto rápidamente. (Hızlıca giyinirim.)
- Acostarse: (Yatmak) Özne kendini yatağa yatırır.
- Me acuesto tarde. (Geç yatarım.)
Dönüşlü fiillerin kullanımı, anlamı ve bağlamıyla ilgili olarak değişebilir. Bu fiillerin çekimlenmesi, özneye, zamanlara ve şahıslara göre uyarlanır. İspanyolca’da daha fazla dönüşlü fiil bulunmaktadır, ancak bu örnekler yaygın olanlardır.
Mesela,
Yatırmak : acostar
Yatağa gitmek,yatmak : acostarse
Şahıs zamirlerinin vurgusuz halleri
Bu şahıs zamirleri : fiilden önce kullanılıyor.(bazen fiilin sonuna eklenebiliyor.(Emir kipinde kullanılıyor hatta zorunludur.)Şahıs zamirlerinin vurgusuz halleri.
İspanyolca’da kullanılan vurgusuz şahıs zamirleridir. Bu zamirler, fiilin önünde veya bazen fiilin sonuna eklenerek kullanılır. Aşağıda vurgusuz şahıs zamirlerinin kullanımları hakkında daha fazla bilgi verilmiştir:
- Fiilin önünde kullanım: Vurgusuz şahıs zamirleri, çoğunlukla fiilin hemen önünde yer alır ve öznenin kim veya ne olduğunu belirtir. Bu kullanım şekli, özneyi belirtmek ve cümleyi daha akıcı hale getirmek amacıyla kullanılır. Örneğin:
- Voy al cine. (Ben sinemaya gidiyorum.)
- Quiero comer. (Yemek istiyorum.)
- Fiilin sonunda kullanım: Bazı durumlarda, vurgusuz şahıs zamirleri fiilin sonuna eklenir. Bu durumlar genellikle emir kipi (imperativo) cümlelerinde veya bazı durumlar için zorunlu olan hallerdedir. Örneğin:
- Hazlo ahora. (Şimdi yap.)
- Dime la verdad. (Bana gerçeği söyle.)
Vurgusuz şahıs zamirlerinin kullanımı
İspanyolca cümlelerde özne belirtmek veya cümleyi akıcı hale getirmek için yaygın olarak kullanılır. Ancak bazı durumlarda, zamirlerin kullanımı zorunlu olabilir veya fiilin sonuna eklenmesi gerekebilir. Bu durumlar genellikle emir kipi ve bazı kalıplaşmış ifadelerde ortaya çıkar.
| Dönüşlü fiiller ile kullanılan şahıs zamirleri |
| Me Te Se Nos os Se |
Dönüşlü fiiller, eylemin doğrudan etki aldığı ve aynı zamanda eylemi gerçekleştiren öznenin aynı olduğu durumları ifade eder. İspanyolca’da dönüşlü fiillerin kullanımında, öznenin şahıs zamiri olarak vurgusuz şahıs zamirleri kullanılır. İşte dönüşlü fiillerle kullanılan vurgusuz şahıs zamirlerinin örnekleri:
- Me levanto temprano. (Erken kalkıyorum.)
- Te lavas las manos. (Ellerini yıkıyorsun.)
- Se peina frente al espejo. (Ayna karşısında saçını tarar.)
- Nos divertimos mucho en la fiesta. (Partide çok eğlendik.)
- Os sentáis en el sofá. (Kanepede oturuyorsunuz.)
- Se despiden de sus amigos. (Arkadaşlarına veda ediyorlar.)
Yukarıdaki örneklerde, dönüşlü fiillerin öznesi olarak kullanılan şahıs zamirleri “me”, “te”, “se”, “nos” ve “os” şeklindedir. Bu zamirler, fiilin doğrudan etki aldığı ve aynı zamanda eylemi gerçekleştiren öznenin aynı olduğu durumları ifade etmek için kullanılır. Örneğin, “me levanto” ifadesinde “me”, eylemin doğrudan etki aldığı ve eylemi gerçekleştiren öznenin aynı olduğunu belirtir ve “kendimi kalkıyorum” anlamını taşır. Benzer şekilde, diğer şahıs zamirleri de aynı mantıkla kullanılır.
Dönüşlü fiillerde kullanılan şahıs zamirleri, eylemin doğrudan etki aldığı ve aynı zamanda eylemi gerçekleştiren öznenin aynı olduğu durumları vurgulamak için kullanılır. Bu zamirler, İspanyolca’da dönüşlü fiillerin önemli bir parçasıdır ve doğru kullanıldığında cümleye anlam katmaktadır.
Adam oğlunu uyandırıyor.
El hombre despierta a su hijo.geçişli Fiil.
Adam uyanır.
El hombre se despierta (olay oğlu ile ilgiliyken adama döndü.dönüşlü Fiil oluştu.
Kadın oğlunu uyandırdı.geçişli
La mujer despertó a su hijo.
Kadın uyandı.dönüşlü
La mujer se despertó
Alfabe sırasına göre ispanyolca fiil türleri çeşitlerinden dönüşlü fiillere örnekler…
| aburrirse – sıkılmak acercarse – yakınlaşmak acordarse de -hatırlamak acostarse – yatağa gitmek acostumbrarse a – alışmak afeitarse – tıraş olmak aficionarse a – ilgilenmek alegrarse – mutlu olmak alejarse de – bir şeyi bir kişiyi taşımak animarse – neşelendirmek arreglarse – hazırlanmak,giyinmek.. apartarse de – uzaklaşmak apoderarse de -ele geçirmek apoyarse en – destek vermek apresurarse a – acele etmek aprovecharse de -faydalanmak asustarse -almak atreverse a –bañarse – banyo yapmak burlarse de – eğlenmek caerse – düşmek calmarse – sakinleşmek cansarse de – sıkılmak casarse con – evlenmek cepillarse – fırçalamak-diş,saç colocarse de – bir iş bulmak colocarse – iş bulmak comerse – bir şey yemek compadecerse de – üzülmek,sempati duymak complacerse en – zevk almak conformarse con – kabul etmek,uymak contentarse con – neşelendirmek convertirse en – dönüşmek |
Dönüşlü fiilleri örneklerle daha iyi ezberleyebilirsiniz.
darse cuenta de –decidirse a – karar vermek dedicarse a – kendini adamak despedirse de – veda etmek desayunarse – kahvaltı yapmak despertarse – uyanmak despojarse de – pes etmek desvestirse – soyunmak dirigirse a – ilerlemek,birisine hitap etmek disponerse a – hazırlamak divertirse de – eğlenmek dormirse – uykuya gitmek ducharse – duş almak emocionarse – heyecanlanmak echarse a – başlamak empeñarse en – ısrar etmek namorarse de – aşık olmak encargarse de – sorumlu olmak encogerse de hombros – omuz silkmek encontrarse con -buluşmak enfermarse – hastalanmak enojarse -sinirlenmek enterarse de – öğrenmek entenderse con – kabul etmek exponerse a -riski ortaya koymak. exponerse de – risk almak fijarse en – dikkat etmek fiarse de -güvenmek fiarse en – güvenmek jugarse – riske almak lastimarse – yaralanmak lavarse – vücudun bir parçasını yıkamak levantarse – ayağa kalkmak, maquillarse – makyaj yapmak marearse – hastalanmak meterse con -mücadele etmek meterse en – içine almak motivarse a- motive etmek moverse – taşımak mudarse – bulunduğu yeri değiştirmek negarse a – reddetmek obsesionarse con – takıntı yapmak ocuparse de – bakmak olvidarse de – unutmak parecerse a – benzemek peinarse -fırçalamak ponerse – giyinmek ponerse de acuerdo – anlaşma yapmak ponerse en camino -yoluna devam etmek preocuparse de – endişelenmek prepararse a – hazırlamak probarse – denemek quebrarse – kırmak quejarse de – şikayet etmek quedarse – kalmak quemarse – yanmak quitarse – giysi çıkarmak reirse de – gülmek resignarse a -çözmek resolverse a – istifa etmek romperse – kırmak-kol,bacak… secarse – kurutmak sentarse – oturmak sentirse – hissetmek servirse – kendine yardım etmek suicidarse – kendini öldürmek tratarse de – biriyle ilişki kurmak vestirse -giyinmek |
ÖRNEĞİN;
Hastalanmak istemiyorum.
No quiero enfermarme.
I don’t want to get sick.
Anneme benzemek güzel.
Es lindo parecerse a mi mamá.
It’s nice to look like my mom.
Me levanté temprano para despedirse de .
Vedalaşmak için erken kalktım.
I got up early to say goodbye to .
Karşılıklı fiiller
Eylem bu sefer iki yada daha fazla kişi tarafından karşılıklı olmaktadır.
İspanyolca’da karşılıklı fiillerin birçok örneği vardır. Karşılıklı fiiller, eylemin karşılıklı olarak birden fazla özne arasında gerçekleştiği durumları ifade eder. Bu fiiller, İngilizce’deki “reciprocal verbs” olarak da bilinir. İspanyolca’da karşılıklı fiillerin kullanımı, eylemin öznenin birbirine karşılıklı olarak uygulandığı anlamını taşır.
Örneğin:
- Abrazarse: Birbirini kucaklamak.
- Besarse: Birbirini öpmek.
- Saludarse: Birbirine selam vermek.
- Ayudarse: Birbirine yardım etmek.
- Hablarse: Birbirleriyle konuşmak.
- Entenderse: Anlaşmak, birbirini anlamak.
- Encontrarse: Birbirini buluşmak.
- Quererse: Birbirini sevmek.
Yukarıdaki örneklerde, fiillerin “se” takısı ile kullanıldığına dikkat edin. Bu takı, karşılıklı eylemi ifade etmek için kullanılır. Örneğin, “abrazarse” fiili, “birbirini kucaklamak” anlamına gelir. Benzer şekilde, diğer örneklerde de fiiller, eylemin karşılıklı olarak gerçekleştiği durumları ifade eder.
Karşılıklı fiiller, İspanyolca’da yaygın olarak kullanılan bir yapıdır ve iletişimde ve günlük konuşmalarda sıkça kullanılır.
Adamlar uyanır.
Los hombres se despiertan
Kadın uyandı :La mujer se despertó
Kadınlar uyandılar.Las mujeres se despiertan